भारत २०२५ मध्ये राष्ट्रीय अंतराळ दिन साजरा करत आहे

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी राष्ट्रीय अंतराळ दिन २०२५ निमित्त व्हिडिओ संदेशात भारताच्या तरुणांचा उत्साह आणि शास्त्रज्ञांच्या अथक कामगिरीचे कौतुक केले आणि या प्रसंगाचे वर्णन राष्ट्रीय अभिमानाचे स्रोत असे केले. “आर्यभट्ट ते गगनयान” या थीमवर बोलताना, पंतप्रधान मोदींनी अंतराळ संशोधनातील भारताचा गौरवशाली भूतकाळ आणि महत्त्वाकांक्षी भविष्य अधोरेखित केले, देशाचे अंतराळ क्षेत्र आता तरुण भारतीयांसाठी प्रेरणास्थान आहे यावर भर दिला.

भारताचे टप्पे साजरे करताना, पंतप्रधानांनी दोन वर्षांपूर्वी चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर पोहोचणारा पहिला देश बनण्याच्या आणि अंतराळ डॉकिंग-अनडॉकिंग क्षमतांमध्ये प्रभुत्व मिळवणारा जागतिक स्तरावर चौथा देश म्हणून उदयास येण्याच्या देशाच्या ऐतिहासिक कामगिरीवर प्रकाश टाकला. आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर तिरंगा फडकवणाऱ्या ग्रुप कॅप्टन शुभांशू शुक्ला यांच्याशी झालेल्या त्यांच्या अलिकडच्या संवादाची आठवण त्यांनी करून दिली, ज्यामुळे प्रचंड अभिमान निर्माण झाला. “नवीन भारताच्या तरुणांचे धाडस आणि स्वप्ने अमर्याद आहेत,” असे पंतप्रधान मोदी म्हणाले, तरुण प्रतिभेचे संगोपन करण्यासाठी आणि भारताच्या अंतराळ महत्वाकांक्षा पुढे नेण्यासाठी “अंतराळवीर पूल” तयार करण्याची घोषणा केली.

तांत्रिक झेप आणि भविष्यातील उद्दिष्टे

पंतप्रधान मोदींनी अर्ध-क्रायोजेनिक इंजिन आणि इलेक्ट्रिक प्रोपल्शनसारख्या अत्याधुनिक तंत्रज्ञानात भारताच्या जलद प्रगतीची रूपरेषा मांडली. त्यांनी विश्वास व्यक्त केला की भारताचे पहिले मानवयुक्त अंतराळ उड्डाण, गगनयान मोहीम लवकरच सुरू होईल आणि त्यानंतर येत्या काही वर्षांत स्वदेशी अंतराळ स्थानक स्थापन केले जाईल. “भारत चंद्र आणि मंगळावर पोहोचला आहे; आता, आपण विश्वात खोलवर शोध घेतला पाहिजे,” असे त्यांनी जाहीर केले, मानवतेच्या भविष्यासाठी अंतराळातील रहस्यांमध्ये महत्त्वपूर्ण उत्तरे आहेत यावर भर दिला.

पंतप्रधानांनी पीक विमा मूल्यांकन, मच्छिमारांची सुरक्षा, आपत्ती व्यवस्थापन आणि पंतप्रधान गति शक्ती राष्ट्रीय मास्टर प्लॅनमध्ये त्याचा वापर उद्धृत करून प्रशासनात अंतराळ तंत्रज्ञानाच्या वाढत्या भूमिकेवरही प्रकाश टाकला. “भारताची अंतराळातील प्रगती थेट सामान्य नागरिकांचे जीवनमान उंचावत आहे,” असे ते म्हणाले, २२ ऑगस्ट रोजी झालेल्या राष्ट्रीय बैठक २.० चा उद्देश सरकारी क्षेत्रांमध्ये अंतराळ तंत्रज्ञानाचा वापर वाढवणे हा होता.

सुधारणा आणि खाजगी क्षेत्राला प्रोत्साहन

स्वातंत्र्यदिनाच्या भाषणाचा उल्लेख करताना, पंतप्रधान मोदींनी भारताच्या “सुधारणा, कामगिरी, परिवर्तन” या मंत्राचा पुनरुच्चार केला, अवकाश क्षेत्राला उलगडण्यासाठी दशकभरातील सुधारणांचे श्रेय दिले. त्यांनी नाविन्यपूर्ण उपक्रमांना चालना देणाऱ्या ३५० हून अधिक अवकाश स्टार्टअप्सच्या उदयावर प्रकाश टाकला आणि घोषणा केली की भारतातील पहिले खाजगीरित्या निर्मित पीएसएलव्ही रॉकेट आणि खाजगी संप्रेषण उपग्रह पाइपलाइनमध्ये आहेत. सार्वजनिक-खाजगी भागीदारी अंतर्गत पृथ्वी निरीक्षण उपग्रह नक्षत्र देखील सुरू आहे, ज्यामुळे तरुणांसाठी मोठ्या संधी उपलब्ध होतील.

खाजगी क्षेत्राला आव्हान देत पंतप्रधान मोदींनी विचारले, “पुढील पाच वर्षांत आपण अवकाश क्षेत्रात पाच युनिकॉर्न तयार करू शकतो का?” त्यांनी उद्योगांना याच कालावधीत दरवर्षी ५-६ प्रक्षेपणांपासून ते ५० प्रक्षेपणांपर्यंत वाढवण्याचे आवाहन केले, हे स्वप्न साध्य करण्यासाठी पुढील पिढीतील सुधारणांसाठी पूर्ण सरकारी पाठिंबा देण्याचे आश्वासन दिले.

पुढील पिढीला प्रेरणा देणे

पंतप्रधान मोदींनी विद्यार्थ्यांमध्ये रस निर्माण करणाऱ्या इंडियन स्पेस हॅकेथॉन आणि रोबोटिक्स चॅलेंज सारख्या इस्रोच्या उपक्रमांचे कौतुक केले.  त्यांनी भारताने खगोलशास्त्र आणि खगोल भौतिकशास्त्रावरील आंतरराष्ट्रीय ऑलिंपियाड आयोजित केल्याबद्दल देखील आनंद व्यक्त केला, जिथे 60 हून अधिक देशांतील सुमारे 300 सहभागींनी भाग घेतला आणि भारतीय विद्यार्थ्यांनी अनेक पदके जिंकली. “हे अंतराळात भारताच्या वाढत्या जागतिक नेतृत्वाचे प्रमाण आहे,” असे ते म्हणाले.

आपल्या भाषणाचा समारोप करताना, पंतप्रधानांनी विश्वास व्यक्त केला की भारताचा अंतराळ प्रवास नवीन उंचीवर जाईल. “अवकाशाचा अमर्याद विस्तार आपल्याला आठवण करून देतो की अंतिम गंतव्यस्थान नाही,” असे ते म्हणाले, स्टार्टअप्सना सार्वजनिक सेवेसाठी नवोन्मेष करण्याचे आवाहन केले आणि राष्ट्रीय अंतराळ दिनानिमित्त देशाला उज्ज्वल भविष्यासाठी शुभेच्छा दिल्या.

केंद्रीय मंत्री डॉ. जितेंद्र सिंह, इस्रोचे अधिकारी, शास्त्रज्ञ आणि इतर मान्यवर या कार्यक्रमाला उपस्थित होते.